1. مقدمه
a. داستان زندگی رضا
رضا پس از گذراندن دوره دبستان به دلیل علاقه زیاد به ریاضیات در دبیرستان در این رشته ادامه تحصیل داد. او با همکاری معلمان و پشتکار و تلاش خود توانست در رشته ریاضیات در دانشگاه پذیرفته شود، اما بعد از آن به دلیل عدم حمایت مجبور به تغییر رشته و ادامه تحصیل در رشته اقتصاد شد. و پس از فارغ التحصیلی تلفنچی شد. او تنها نیست؛ از این نمونه ها باز هم وجود دارد؛ آنها رشته ی ریاضی را انتخاب می کنند، بعضی یک سال بعضی دو سال و بعضی سه سال ادامه می دهند و به دلیل عدم حمایت این رشته را رها کرده و به رشته علوم انسانی می روند. این در حالی است که نابینایان امروز به معلمینی که نابینا بوده و خودشان در رشته ریاضی تحصیل کرده باشند نیاز دارند.
b. نابینایان چند درصد جامعه هستند؟
تعداد نابینایان در ایران کمتر از 1 درصد از کل جمعیت است؛ اگرچه آمار دقیقی از این افراد در دست نیست. از این تعداد حدود 5 هزار نفر دانشآموز و حدود 4 هزار نفر دانشجو هستند.
c. چرا سراغ آموزش ریاضی نابینایان آمدیم.
d. ریاضی پایه اکثر علوم است.
e. ضعف پايه اي آموزش رياضي و وابسته بودن مقاطع مختلف به يك ديگر و بروز مشكل در مقاطع بالاتر.
چون ریاضیات درسی است که مطالب آن به هم وابستگی دارند، اگر دانش آموز در یک سال تحصیلی آن را فرا نگیرد، در سال های بعد دچار مشکل خواهد شد، به خصوص اگر این عدم یادگیری در دوره ابتدایی باشد.
f. لزوم تهیه وسایل کمک آموزشی
با توجه به این که در ریاضیات با تصاویر، اشکال و مدل ها سر و کار داریم، استفاده از وسایل کمک آموزشی لازم است.
با توجه به این که ریاضیات پایه اکثر علوم است، اگر نابینایان ریاضیات بیاموزند، می توانند رشته مورد علاقه خود را انتخاب کنند و فقط به رشته های علوم انسانی محدود نباشند؛ بهتر تفکر کنند و فرصت های شغلی بیشتری در اختیار داشته باشند.
2. شيوه هاي تحصيل دانش آموزان نابينا
a. مدارس خاص
در این روش دانش آموزان نابینا در یک محیط آموزشی کنار یک دیگر تحصیل می کنند.
b. تلفيقي
در این روش نابینایان به مدارس عادی رفته همراه با افراد عادی تحصیل میکنند. یک معلم رابط برای برگرداندن تکالیف و اوراق امتحانی و آموزش بعضی از دروس برای آنها فرستاده می شود.
c. مقايسه ي اين شيوه ها با يك ديگر
معمولا در سطوح دبستان از روش اول و دبیرستان از روش دوم استفاده می شود. در دانشگاه نیز از روش دوم استفاده میشود، با این تفاوت که هیچ معلم رابطی وجود ندارد. در واقع هیچ دانشگاه مخصوصی برای نابینایان وجود ندارد.
3. طرح مشكلات آموزش ریاضی به نابینایان
a. خواندن و نوشتن ریاضیات
نابینایان مثل افراد عادی نمی توانند بنویسند و بخوانند.
i. بریل
نابینایان می توانند با استفاده از خط بریل که شامل نقطه های برجسته است؛ بخوانند و بنویسند. (لوح و قلم يا ماشين تايپ)
ii. لوح حساب:
این وسیله شامل تعدادی سوراخ است که ما با استفاده از مهره هایی که روی آنها ارقام یا متغیر ها یا علائم ریاضی نوشته شده، مطالب ریاضی را می نویسیم و می خوانیم.
iii. درشت کننده:
افراد کم بینا با استفاده از کتابهای درشت شده، ذره بین و دستگاه های درشت کننده متون را می خوانند.
iv. صدا:
افراد نابینا و کم بینا با استفاده از صداهای ضبط شده و منشی میتوانند متون را بخوانند یا بنویسند.
v. رايانه:
نابینایان و کمبینایان با استفاده از صدا و درشت نمای رایانه میتوانند متون را بخوانند یا بنویسند.
b. کمبود معلم متخصص:
معلم متخصص ریاضی برای نابینایان خیلی کم است.
c. کمبود وسایل کمک آموزشی و نا مناسب بودن کتابها
4. راه حل هاي آنها
a. مناسب سازي كتاب هاي درسي
باید تصاویر، اشکال و مدل های موجود در کتاب های درسی برای نابینایان ملموس و قابل درک شوند. و برای افراد کمبینا قابل مشاهده شوند؛ برای انجام این کار میتوان آنها را با وسایل مناسب به صورت برجسته و قابل لمس ساخت و هنگام تدریس در اختیار نابینایان قرار داد.
b. تهيه ي وسايل كمك آموزشي:
مثل خط کش مدرج، گونیا، نقاله، پرگار، و ...
c. تهيه ي روش تدريس معلم
باید روش تدریس متناسب با هر کتاب با استفاده از وسایل کمک آموزشی آماده شده، در اختیار معلم مربوطه قرار گیرد.
d. تهيه ي كتاب هاي خود آموز
در سطوح بالاتر لازم است کتب خود آموز تهیه شده، در اختیار نابینایان قرار گیرد؛ به خصوص در سطح دبیرستان و دانشگاه.
e. پايگاه هاي آموزشي
پایگاه آموزشی مرکزی است که کلیه دانش آموزان نابینا و کم بینا می توانند ضمن مراجعه به آن مشکلات خود را رفع کنند. در این مراکز باید امکانات لازم جهت آموزش به نابینایان و کمبینایان فراهم باشد. همچنین جهت ارتقاء سطح آموزشی دانش آموزان میتوان در این مراکز کارگاههای آموزشی برگزار کرد.
5. مراحل اجرای پروژه
a. اقدامات انجام شده
در مورد کلاس اول دبستان، کتاب ریاضی با استفاده از مدل ها، تصاویر و اشکال به صورت برجسته تهیه شده و کتاب راهنمای آن نیز آماده شده، توسط معلم متخصص در کنار معلم کلاس در سال تحصیلی جاری در حال تدریس است و به نتایج خوبی هم رسیده است. این شیوه ی تدریس با استقبال و علاقمندی دانشآموزان مواجه شده است.
b. چشم انداز شش ماه آینده، (تقویت پایه ی ریاضی)
امیدواریم در شش ماه آینده کتاب دوم دبستان نیز به همین صورت آماده گردد.
c. هدف گزاری پروژه در دو سال بعد، (تسهیل انجام پروژه در سطح مقدماتی)
باید کل سطح دبستان تحت پوشش این طرح قرار گرفته، وسایل آن آماده شود.
d. گسترش پروژه برای دانشآموزان در سطح متوسطه
با توجه به تجربه کسب شده، امید است این طرح برای دوره دبیرستان نیز آماده واجرا شود.
e. طرح ما برای دانشآموزان رشتههای غیر ریاضی
با توجه به سهولت انجام کار برای دانش آموزان رشته های غیر ریاضی این طرح ابتدا برای آنها در دوره دوم دبیرستان قابل اجرا خواهد بود.
f. طرح ما برای دانشآموزان رشتههای ریاضی
تهیه کتاب، روش تدریس، آموزش معلمان و تهیه کتاب های خود آموز برای رشته های ریاضی دشوار است؛ اما امیدواریم بتوان این کار را انجام داد.
g. ادامه ی پروژه
امیدواریم این طرح برای دانشجویان نیز اجرا شده و ادامه پیدا کند.
6. تأثیر پروژه در زندگی نابینایان
a. مهارت حل مسأله
در اثر آموزش ریاضی، افراد می توانند بهتر بیندیشند و مسائل زندگی خود را حل کنند.
b. انتخاب رشته ی مورد علاقه
اگر نابینایان ریاضی را یاد بگیرند؛ میتوانند رشته های مورد علاقه خود را برای تحصیل انتخاب کنند؛ در غیر این صورت آنها به انتخاب رشته های علوم انسانی محدود می شوند.
c. شغل بیشتر
چون نابینایان با آموزش ریاضی، رشتههای بیشتری را میتوانند انتخاب کنند؛ در نتیجه از فرصتهای شغلی بیشتری نیز برخوردارمیشوند.
7. نیازمندیها
a. طراحی و ساخت وسایل کمک آموزشی
در جمع حاضر و یا هر کسی در هر نقطه از جهان که بتواند در ساخت وسایل کمک آموزشی و تهیه ی مدلها و برجسته کردن تصاویر و اشکال کتاب های ریاضی به ما کمک کند, ما آماده پذیرش کمک او هستیم.
b. معرفی پروژههای مشابه
همچنین اگر کسی یا گروهی را می شناسید که در این زمینه فعالیت میکنند آنها را به ما معرفی کنید.
c. معرفی آموزش دهندگان
اگر کسی را می شناسید که به عنوان معلم می تواند این نوع آموزش را به گروه هدف ارائه کند او را به ما معرفی کنید.
d. معرفی اسپانسر
در پایان اگر کسی، شرکتی یا مؤسسه ای را می شناسید که می تواند به عنوان اسپانسر پروژه مطرح باشد آنها را به ما معرفی کنید.
8. نتيجه گيری
a. آموزش ریاضی، دنیای جدید برای نابینایان
آموزش ریاضی دنیای جدیدی را به روی نابینایان می گشاید که در آن می توانند بهتر تحصیل کنند؛ شغل بیشتری داشته باشند؛ صاحب فکر برتری باشند و در کل زندگی راحت تری را تجربه کنند.
چشم ها را باید شست؛ جور دیگر باید دید. (سهراب سپهری)